Natuurlijk klonen
Een voorbeeld hiervan zijn eeneiige tweelingen. Ook kunnen sommige planten zich via bijvoorbeeld kruipwortels voortplanten, in plaats van bevruchting. De producten van dergelijke voortplanting worden ook klonen genoemd. Deze klonale reproductie komt ook voor bij bladluizen, sommige hagedissen en schorpioenen.
Therapeutisch klonen
Therapeutisch klonen is het proces waarbij middels celkerntransplantatie cellen of weefsel wordt gemaakt voor medische doeleinden. Een voorbeeld hiervan is onderzoek naar bijvoorbeeld Parkinson. Door de zieke cellen te vervangen met gezonde, wordt de ziekte genezen. Nu worden nog cellen gebruikt die niet direct van de patiënt gebruikt, die sneller worden afgestoten door het lichaam. Wanneer gebruik wordt gemaakt van gekloonde cellen, worden de cellen door het lichaam herkent als eigen.
Reproductief klonen
Reproductief klonen houdt het gebruik van celkerntransplantatie in, waarbij een genetisch identieke kopie van een individu wordt gemaakt. Dit betekent dat het kernmateriaal identiek is, er is echter geen 100% genetische overeenkomst. Een voorbeeld van dit type klonen is Dolly het schaap. Het doel is om een identiek organisme te creëren wat uit kan groeien tot een volwassen organisme.
Problemen en risico’s van klonen
Genomische imprinting
Imprinting is een soort van geslachtsgebonden markering van de erfelijke informatie die ervoor zorgt dat de ouderlijke herkomst van een chromosoom invloed heeft op het feit of een aandoening zich al dan niet zal manifesteren.
Afwijkende X-inactivatie
In vrouwelijke embryo’s zijn kort na de bevruchting beide X-chromosomen actief. Later wordt een van de twee uitgeschakeld. Het is niet bekend of de X-chromosomen na celkerntransplantatie op dezelfde manier functioneren, en indien dat niet het geval is, wat de gevolgen hiervan zullen zijn.
Telomeerverkorting van oudere cellen
Telomeren zijn DNA-structuren op de chromosomen die een belangrijke rol spelen bij de veroudering van de cellen. Na vele delingen zouden telomeren echter gevoelig zijn verkort, waardoor het risico dat zij hun functie als beschermers van het genetisch materiaal niet langer kunnen uitvoeren evenredig zou zijn verhoogd. De lichaamscellen van het schaap Dolly hadden kortere telomeren dan men op grond van haar leeftijd zou mogen verwachten. Het genetisch materiaal van Dolly was dus ouder dan dat van een ‘normaal’ schaap van dezelfde leeftijd. Haar vroegtijdig sterven wijst in dezelfde richting.
Ophoping van DNA-mutaties
In de loop van het leven van een individu treden er kleine veranderingen op in het erfelijk materiaal. Veel van die fouten worden door de DNA-herstellingsmachinerie verholpen, maar het aantal mutaties tijdens één leven kan langzaam maar zeker oplopen. Men vermoedt dat een overgeplante oude celkern het startende leven zou kunnen opzadelen met een last van fouten in het DNA.
Transmissie van infectieziekten via de donorcel
Men zou als donoreicel geen menselijke, maar een dierlijke bevruchte eicel kunnen gebruiken, zeker wanneer menselijke eicellen niet verkrijgbaar zijn. In dat geval loopt men echter het gevaar dat via de dierlijke cel virale ziekten worden overgedragen van het dier op de mens.
Spontane abortussen
Bij het klonen van dieren treden vaak spontane abortussen op en heel wat dieren blijken afwijkingen te hebben. Het foetale overgroeisyndroom is hiervan een voorbeeld, een syndroom dat leidt tot extra grote foetussen die zowel voor het kind als voor de moeder een bedreiging vormen. Bovendien komen andere afwijkingen pas op latere leeftijd tot uiting.
Het klonen van mensen
Op het klonen van mensen hebben veel mensen veel kritiek. Een aantal van deze kritieken zijn:
- Het is onnatuurlijk;
- Het brengt onverantwoorde psychosociale risico’s met zich mee;
- Het leidt tot misbruik van de technologie met het oog op ‘rasverbetering’ of ‘eugenetica’;
- Het tast de menselijke waardigheid aan;
- De medische risico’s zijn te groot;
- Het is een schending van het recht op genetische uniekheid.
Wetgeving
In 2005 heeft VN een niet-bindende verklaring tegen het reproductief klonen van mensen geaccepteerd. Daarnaast heeft UNESCO 186 landen een niet-bindende ‘Universele Verklaring inzake het Menselijk Genoom en Mensenrechten’ laten ondertekenen. Hierin is een artikel opgenomen wat praktijken verbiedt die indruisen tegen de menselijke waardigheid, zoals het reproductief klonen van mensen.
Bron: Volkskrant, VIB, (foto) Unsplash