Een Derde Wereldoorlog is niet meer zo dichtbij geweest sinds de Koude Oorlog. In de afgelopen weken werden honderdduizend Russische soldaten gestationeerd langs de grens met Oekraïne en volgens Amerikaanse inlichtingen is Rusland gevechtsgereed. Dat betekent dat alles en iedereen in paraatheid is gebracht. Daarom vonden er in de afgelopen dagen vele gesprekken plaats tussen wereldleiders, waaronder tussen de Amerikaanse president Biden en de Russische president Poetin. Hoewel het gaat om een conflict tussen Rusland en Oekraïne, zijn ook de Verenigde Staten en andere westerse landen nauw betrokken. Hoe zit dat precies? Welke risico’s lopen de betrokken landen? En hoe groot is de kans op een Derde Wereldoorlog?
Wat ging vooraf aan het escalerende conflict tussen Oekraïne en Rusland?
In 2014 annexeerde Rusland het Oekraïense schiereiland Krim. Vanaf dat moment is er een conflict tussen beide landen. Rusland wil voorkomen dat Oekraïne lid wordt van de NAVO, iets wat Oekraïne zelf wel wil. Er bestaan in Rusland namelijk zorgen over het feit dat de NAVO dan zou oprukken tot aan de grens van Rusland. Die zorgen reflecteren de spanningen die ook zichtbaar waren tijdens de Koude Oorlog, met een voortdurende machtsstrijd tussen het kapitalistische Westen en het communistische Rusland. Om ervoor te zorgen dat Oekraïne niet kan toetreden tot de NAVO, probeert Rusland het land instabiel te houden. Een belangrijke voorwaarde voor toetreding tot de NAVO is namelijk de politieke stabiliteit van het land.
Daarbij heeft Rusland recent een ultimatum gesteld aan de NAVO. Poetin eist dat Oekraïne nooit toegelaten wordt tot de NAVO, maar de NAVO gaat daar niet in mee. Dat heeft geresulteerd in vele telefoongesprekken tussen verschillende wereldleiders en in de mobilisering van de Russische soldaten aan de grens. De spanningen lijken op te blijven lopen, omdat zowel Rusland als de NAVO niet willen toegeven en een compromis uitblijft.
Hoe groot is de kans op een Derde Wereldoorlog?
Het is lastig vast te stellen of Rusland daadwerkelijk een inval zal doen in Oekraïne. Als dat wél gebeurt, dan lijkt een volledige overname van het land niet op de tafel te liggen. Rusland zou dat wel kunnen, maar het kost veel economische en politieke inspanning om Oekraïne in dat geval volledig onder controle te blijven houden. Het is daarom aannemelijker dat Rusland een deel van Oekraïne zal innemen, zoals de districten Donetsk en Loegansk of het westelijke deel van de zuidkust. In het geval van een beperkte invasie, waarbij dus niet het gehele land ingenomen wordt, zal het Westen overgaan tot sancties voor Rusland. Dan gaat het met name om financiële sancties. Er zal dan hoogstwaarschijnlijk geen sprake zijn van een fysieke oorlog met Rusland, maar eerder van geopolitieke spanningen tussen de grootmachten. Uiteraard is het niet uit te sluiten dat het wel tot een oorlog komt.
Wat zijn de risico’s voor Oekraïne, Rusland en Nederland als er een oorlog komt?
Risico’s voor Oekraïne:
- Burgerslachtoffers.
- Geen toegang meer tot de zee als de havensteden worden ingenomen, waardoor de economie grotendeels zal instorten.
- Versterking van de polarisatie tussen pro- en anti-Russische inwoners.
- Lidmaatschap van de NAVO en EU wordt hiermee op korte termijn onmogelijk.
- Als Kiev wordt ingenomen, dan kan Rusland van Oekraïne een Russische satellietstaat maken.
Risico’s voor Rusland:
- Gezichtsverlies als een aanval onsuccesvol is.
- Oorlog met de bondgenoten van Oekraïne.
- Als Rusland Oekraïne binnenvalt, dan zal het Westen overgaan tot sancties. Een belangrijke troef voor het Westen op dit moment is Nord Stream 2, bestaande uit twee gaspijpleidingen op de bodem van de Oostzee. Daarmee kan het Westen, met name Duitsland, gas afnemen van Rusland. In het huidige conflict kan Nord Stream 2 juist gebruikt worden als pressiemiddel, omdat Rusland veel inkomsten misloopt als het Westen besluit geen gas af te gaan nemen middels Nord Stream 2.
Risico’s voor Nederland en het Westen:
- Oorlog met Rusland.
- Staatsburgers die zich nog in het gebied bevinden, kunnen mogelijk slachtoffer worden van het conflict.
- Rusland heeft de macht in handen en kan de oorlog in Oekraïne inzetten in onderhandelingen met het Westen.
- Als Rusland de gaskraan dichtdraait, dan zullen veel landen daar problemen van ondervinden. Dat zullen eerst de landen in Oost-Europa zijn, die zeer afhankelijk zijn van Russisch gas. Van het Nederlandse gas is op dit moment ongeveer vijftien procent afkomstig uit Rusland.
- Voor de Verenigde Staten staat hun reputatie als supermacht op het spel. Als Rusland superieur blijkt, dan zal ook China dat signaal ontvangen en dit tegen de Verenigde Staten gebruiken.
Hoe en wanneer zullen de Russen te werk gaan bij een inval?
Ondanks de vele risico’s voor alle partijen, is het goed mogelijk dat Rusland de aanval doorzet. Hoewel Oekraïne sinds 2014 veel geïnvesteerd heeft in defensie en financiële steun ontvangt van westerse landen als de Verenigde Staten, zal Rusland de strijd snel winnen als ze overgaan tot een aanval, aldus experts. Onder andere Robert Lee, onderzoeker aan King’s College in Londen en militair expert, beargumenteert in The New York Times dat de Russen de Oekraïense soldaten in het oosten in ongeveer een halfuur kunnen verslaan.
Bovendien is Rusland op verschillende fronten sterker dan Oekraïne. Dat gaat vooral om de luchtmacht en de artillerie. Ook is Rusland in staat om de communicatie van de Oekraïners uit te schakelen door elektronische- en cyberaanvallen. Daarnaast behoort het verspreiden van desinformatie tot de opties van Rusland.
Als de Russen gaan aanvallen, dan is het de vraag wanneer. Amerikaanse media speculeren al enkele dagen over een aanval op woensdag 16 februari, maar de daadwerkelijke datum zou van allerlei factoren afhankelijk zijn. Zo speelt zelfs het weer een belangrijke rol, omdat het gemakkelijker is de troepen te bewegen als de grond bevroren is. Daarnaast wordt benoemd dat de Russen waarschijnlijk zullen gaan voor een verrassingseffect en zullen aanvallen op een moment dat dat niet wordt verwacht. Dit maakt de tegenpartij nog zwakker. De Olympische Winterspelen in China zorgen er mogelijk ook voor dat Poetin zijn aanval nog even uitstelt. Een aanval zou namelijk bondgenoot China dwars kunnen zitten op het moment dat de Spelen nog aan de gang zijn. De Spelen duren nog tot zaterdag.
Bronnen:
