Persoonlijkheid en risicobereidheid: een vergelijking

In het moderne leven worden we steeds geconfronteerd met beslissingen die variëren van alledaagse keuzes tot grote levensbeslissingen(!). Centraal in deze beslissingen staat vaak de afweging van risico's en beloningen. Maar wat drijft ons om bepaalde risico's te nemen en andere te vermijden? Hoewel omgevingsfactoren en actuele situaties zeker van invloed zijn, speelt onze eigen persoonlijkheid een grote rol bij het bepalen van onze risicobereidheid. In dit artikel duiken we dieper in op de relatie tussen persoonlijkheid en risicobereidheid, ondersteund door wetenschappelijk onderzoek, en verkennen we hoe deze inzichten van toepassing zijn in verschillende aspecten van ons leven.

De aard van persoonlijkheid

Persoonlijkheid is een van de meest bestudeerde onderdelen in de psychologie. Men vindt dit interessant omdat het de kern vormt van wie we zijn, hoe we handelen, en hoe we de wereld om ons heen waarnemen. Terwijl de precieze oorsprong en ontwikkeling van persoonlijkheid onderwerp zijn van voortdurend debat en onderzoek, is er overeenstemming over het feit dat persoonlijkheid zowel door genetica als door omgevingsfactoren wordt gevormd.

De 'Big Five' persoonlijkheidstrekken

Binnen de psychologie wordt de 'Big Five' vaak beschouwd als het gouden standaardmodel voor het indelen van persoonlijkheidstrekken. Deze vijf kenmerken - openheid voor ervaring, consciëntieusheid, extraversie, aangenaamheid en neuroticisme - bieden een uitgebreid raamwerk dat de meeste persoonlijke verschillen die we in de echte wereld waarnemen kan verklaren.

Lees meer...

Openheid voor ervaring verwijst naar iemands bereidheid om nieuwe ideeën en ervaringen te verkennen. Mensen die hierin hoog scoren, zijn vaak nieuwsgierig, avontuurlijk en ruimdenkend."
Consciëntieusheid beschrijft een persoon die georganiseerd, betrouwbaar en verantwoordelijk is. Ze plannen vooruit, zijn doelgericht en volgen vaak een strikte ethische code.
Extraversie kenmerkt individuen die energiek, sociaal en zelfverzekerd zijn. Ze zoeken sociale interacties en zijn vaak het middelpunt van de aandacht.
Aangenaamheid heeft betrekking op iemands neiging om medelevend, coöperatief en vriendelijk te zijn. Ze hebben de neiging om goed met anderen op te schieten en vermijden conflicten.
Neuroticisme betreft de mate van emotionele instabiliteit en gevoeligheid voor negatieve emoties. Mensen die hoog scoren op neuroticisme kunnen eerder angstig, onzeker en gemakkelijk van streek raken.

Elke persoonlijkheidstrek heeft gevolgen voor hoe individuen risico's waarnemen en met deze omgaan.

Hoe persoonlijkheid risicobereidheid aanstuurt

Neem bijvoorbeeld iemand die hoog scoort op openheid voor ervaring. Deze persoon is wellicht eerder geneigd om nieuwe kansen te verkennen, zelfs als ze samen gaan met onbekende risico's. Aan de andere kant kan iemand met hoge niveaus van neuroticisme risicovolle situaties vermijden uit angst voor mogelijke negatieve uitkomsten.

Daarnaast kan de manier waarop iemand zijn of haar eigen vaardigheden ziet - een concept dat bekend staat als self-efficacy - ook de risicobereidheid beïnvloeden. Iemand die gelooft dat hij of zij de vaardigheden en middelen heeft om uitdagingen aan te gaan, zal waarschijnlijk meer risico's nemen dan iemand die twijfelt aan zijn of haar eigen capaciteiten.

Risicobereidheid: voorzichtigheid tot avontuur

In de kern is risicobereidheid de mate waarin een persoon bereid is om onzekerheid en mogelijke negatieve uitkomsten te accepteren in ruil voor mogelijke beloningen. Het is een basiskenmerk van menselijk gedrag dat zichtbaar wordt in verschillende contexten, van dagelijkse beslissingen tot levensveranderende keuzes.

De oorsprong van risicobereidheid

Waar komt onze risicobereidheid vandaan? Een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren speelt een rol. Biologisch gezien hebben studies aangetoond (6,7) dat bepaalde delen van de hersenen, met name de amygdala, betrokken zijn bij risicobeoordeling en besluitvorming. Psychologisch gezien kunnen eerdere ervaringen met risico, zowel positief als negatief, onze toekomstige bereidheid om risico's te nemen beïnvloeden. Sociale factoren, zoals culturele normen en waarden, kunnen ook de manier waarop we risico's waarnemen en erop reageren veranderen.

Persoonlijkheid en risico: een complexe relatie

Zoals eerder besproken, speelt persoonlijkheid een grote rol bij het bepalen van onze risicobereidheid. Maar deze relatie is niet zo eenvoudig of rechtstreeks. Twee mensen met vergelijkbare persoonlijkheidstrekken kunnen nog steeds verschillende niveaus van risicobereidheid vertonen vanwege andere factoren zoals levenservaring, opleiding en sociale invloeden.

Bovendien kan de context waarin een risico wordt genomen de perceptie en reactie op dat risico sterk veranderen. Een individu dat over het algemeen risicomijdend is, kan bijvoorbeeld bereid zijn om aanzienlijke risico's te nemen in een bepaalde situatie als de potentiële beloning hoog genoeg is.

Onderzoeksbevindingen: de relatie tussen persoonlijkheid en risicobereidheid

Onderzoek van Pieter van Dongen (8) heeft verrassende inzichten opgeleverd over hoe persoonlijkheid en risicobereidheid samenwerken.

De invloed van bonussen op risicobereidheid

Een van de meest interessante bevindingen uit het onderzoek is dat financiële prikkels, zoals bonussen, niet altijd de doorslaggevende factor zijn bij het wel of niet nemen van risico's. Volgens de studie blijkt dat slechts 4% van de ondervraagden aangaf dat hun risicobereidheid voornamelijk werd beïnvloed door de kans op bonussen. Dit wijst erop dat andere factoren, waaronder persoonlijkheidstrekken, een veel grotere rol spelen bij het bepalen van iemands bereidheid om risico's te nemen.

De dominante rol van persoonlijkheid

Verder bleek uit hetzelfde onderzoek dat meer dan 90% van de ondervraagden geloofde dat hun persoonlijkheid een belangrijke factor was bij het bepalen van hun risicobereidheid. Dit onderstreept het idee dat, hoewel externe factoren zoals financiële prikkels en sociale druk een rol kunnen spelen, persoonlijkheid de dominante factor blijft bij het beïnvloeden van risicogedrag.

De impact van cultuur en omgeving

Een andere interessante bevinding is dat de perceptie en reactie op risico's sterk kan variëren tussen verschillende culturen en omgevingen. Terwijl in sommige culturen risico's nemen wordt gezien als een teken van moed en ondernemerschap, kan het in andere culturen worden beschouwd als roekeloosheid. Deze culturele verschillen kunnen de manier waarop persoonlijkheid en risicobereidheid samenwerken verder compliceren.