Op 29 november vond de 10e editie van het jaarcongres “De aanpak van Witwassen” plaats. Deze jubileumeditie van dit jaarlijkse congres, georganiseerd door Kerckebosch, vond wederom plaats in het Van der Valk Hotel te Breukelen.
Na ontvangst werd het congres traditioneel geopend door dagvoorzitter Marcel Pheijffer, hoogleraar accountancy aan de universiteit van Nyenrode en Leiden. Na een korte inleiding was het de beurt aan de eerste spreker van de dag.
Pseudo-UBO
De eerst spreker van de dag was Mr. Dr. Birgit Snijder-Kuipers, kandidaat-notaris en universitair docent vakgroep privaatrecht en notarieel recht. Ze neemt ons mee langs de veranderingen die de afgelopen tien jaar invloed hebben gehad op de Wwft. Hierbij behandelt ze de verschillende geïmplementeerde witwasrichtlijnen en staat ze stil bij de huidige 4eanti-witwasrichtlijn welke recent is geïmplementeerd.
Onderdeel hiervan is het volgend jaar ingaande UBO-register, waarbij UBO’s van rechtspersonen voortaan in het handelsregister dienen te worden vastgelegd. Indien een organisatie echter geen UBO heeft op basis van zeggenschap, economisch belang of op basis van feitelijke zeggenschap, dan dient er een (pseudo)-UBO worden vastgelegd. Dit betreft het hoger leidinggevend kader. Hierbij kan gedacht worden aan een statutair bestuurder van de betreffende entiteit. Hier heeft Birgit tevens een formulier voor ontwikkeld.
Tevens blikt zij vooruit naar de 5eanti-witwasrichtlijn. Deze zal handvatten bevatten voor nieuwe technologieën zoals de Bitcoin, waarbij samenwerking vereist wordt tussen de diverse FIU’s van de Europese landen en waarbij het UBO- register in elk Europees land openbaar zou moeten worden gemaakt. Deze richtlijn zou in 2020 van kracht zou moeten worden.
AMLC
Na een koffiepauze nemen Lucas Cremers van het Anti Money Laundering Center en André Mikkers van PwC ons mee in (nieuwe) methoden en aanpak van witwassen.
Er worden enkele methodieken besproken, zoals Trade Based Money Laundering (TBML), waarbij door middel van over- en onderverschepen en over- en onderfactureren grote sommen geld kunen worden witgewassen. Ook pasten New Payment Methods (NPM) de revue, waaronder Bitcoins en anonieme prepaid debit- en creditcards. Het AMLC heeft zich beziggehouden met een groot dataonderzoek (FinPro). Door middel van Big Data kunnen nieuwe inzichten worden verkregen en criminele patronen worden herkend. Middels een aantal casussen wordt getoond dat criminelen vaak over een hele lange adem beschikken om grote sommen geld wit te wassen. Deze lange adem maakt dat deze wijze van witwassen hierdoor lastig te detecteren is.
Wie wordt fraudeur?
De laatste spreker voor de lunch is dr. Joost van Onna, verbonden aan de VU. Hij is werkzaam als criminoloog bij het OM, welke onderzoek heeft gedaan naar de achtergrond van fraudeurs.Het gros van de fraudeurs vertoont pas bij volwassenheid crimineel gedrag. Daarnaast is de maatschappelijke binding van fraudeurs minder. Tevens blijken fraudeurs er veelal een andere moraliteit op na te houden zoals morele nonchalance of een superieur moreel oordeel. Bestrijders van fraude zouden volgens dit onderzoek zich dienen te richten op maatregelen gericht op (maatschappelijke) binding en op periodieke monitoring.
Fiscale constructies
Na een uitstekende lunch werd het programma vervolgd door Prof. Dr. Jan van de Streek, hoogleraar Fiscaal concernrecht aan de UvA over Fiscale constructies.
In 2017 heeft een parlementaire mini-enquête plaatsgevonden over belastingontwijking. De focus van het onderzoek lag op particulieren, naar aanleiding van de panama papers. Hierbij wordt vaak gebruik gemaakt van trustkantoren. In 2018 is er een nieuwe wet Toezicht Trustkantoren aangenomen welke uiteindelijk agressieve belastingplanning tegen dient te gaan. Een heldere definitie van dit begrip blijkt er echter niet te zijn. In Europees verband is in mei van dit jaar een richtlijn aangenomen waarbij meldplicht geldt voor accountants, belastingadviseurs en andere intermediairs met betrekking tot grensoverschrijdende constructies. De exacte invulling dient nog te worden vormgegeven, maar volgens de huidige planning wordt de nieuwe wet per 1 juli 2020 van kracht. De Europese Commissie heeft kenmerken gepubliceerd die duiden op grensoverschrijdende constructies.
Juridisch steekspel
Hierna volgde het inmiddels traditionele juridische debat tussen witwasofficier mr. Cor Kok en strafrechtadvocaat mr. Bart Nooitgedagt. Hierbij werd de nieuwste jurisprudentie besproken inzake witwassen. Uit de geschetste zaken blijkt dat het OM-gronddelicten minder uitgebreid onderzoekt, maar zich veelal richt op de herkomst van het vermogen, en hierdoor op witwassen. Omdat vermogensonderzoeken kostbaar en tijdsintensief zijn kan een cliënt die zich beroept op zijn zwijgrecht hierdoor mogelijk in de problemen komen omdat dit tegen hem gebruikt kan worden in de uiteindelijke afweging.
ING
Hierna volgt Peter van Leusden van de FIOD, inzake onderzoek Houston betreffende de ING welke recent veel stof heeft doen opwaaien. Uit het onderzoek Houston bleken vele tekortkomingen op het gebied van CDD. Uit vier casussen blijkt dat door middel van bankrekeningen bij de ING geld door criminelen werd witgewassen. De oorzaken hiervan waren echter lastiger te achterhalen, laat staan de beantwoording van de schuldvraag. Er zijn veel vragen uit de zaal over de schuldvraag en de vervolgbaarheid. Omdat strafrechtelijke verwijtbaarheid in deze casus lastig aan te tonen is zijn er vooralsnog geen personen vervolgd. Uit de getekende overeenkomst blijkt echter dat het niet is uitgesloten dat dit in de toekomst alsnog plaats zal vinden. Het OM heeft er uiteindelijk voor gekozen om te schikken, omdat op deze wijze samen met de ING en DNB aan oplossingen kon worden gewerkt. Daarnaast worden op deze manier de banken in de markt gewezen op hun poortwachtersrol en gaat de aandacht niet uit naar het viertal individuele witwaszaken welke waren geconstateerd.
Gastcolumn: Wat Einstein ons kan leren over moraliteit.
De laatste spreker van de dag is Joris Luyendijk, journalist en antropoloog. Hij is auteur van o.a. “Dit kan niet waar zijn: onder bankiers” en deelt zijn ervaringen met Londense bankiers en compliance medewerkers, waar hij er velen van heeft geïnterviewd. Hieruit trekt hij de conclusie dat bankiers niet immoreel zijn, echter wel amoreel. Hij haalt enkele citaten van Einstein aan, zoals hij de verhouding tussen compliance en bankiers weergeeft middels het volgende citaat: “De wereld zal niet ten onder gaan vanwege de mensen die kwaad willen, maar vanwege de mensen die daar niets tegen doen.”Na een korte rondvraag vatte de dagvoorzitter de dag samen en blikt hij alvast vooruit naar de 11e editie van het congres, wat op 28 november 2019 in Breukelen plaatsvindt. Daarna is er nog gelegenheid om na te praten tijdens een borrel met bitterballen.
Conclusie: Na 10 jaar blijkt het voorkomen en aanpakken van witwassen actueler dan ooit en kan gesteld worden dat ook deze editie is geslaagd.