Waarom een brexit?
Premier Cameron stelde in zijn speech op 23 januari 2013 dat het vertrouwen van het Verenigd Koninkrijk in de EU flinterdun is. Hij stelde in zijn speech onder andere dat het Verenigd Koninkrijk een aantal bevoegdheden op het gebied van sociaal beleid en justitie weer in eigen hand moet krijgen. Cameron is niet tegen een Europese samenwerking. Hij ziet ook duidelijke voordelen in bijvoorbeeld samenwerking bij het bestrijden van klimaatverandering, handelsbeleid en de aanpak van terrorisme en georganiseerde misdaad. Hij wil echter een strikte toepassing van het subsidiariteitsbeginsel (besluiten moeten op een zo laag mogelijk niveau worden genomen).
Op 7 mei 2015 werden in alle kiesdistricten van het Verenigd Koninkrijk de leden gekozen van het Lagerhuis van het Britse parlement. De Conservative Party onder leiding van Cameron kwam als grote winnaar uit de bus. Het referendum vormde tijdens deze verkiezingen een belangrijke component. Cameron kondigde aan dat er een referendum zou komen als hij herkozen werd. Op 9 juni 2015 stemde het Britse Lagerhuis in met een referendum. Cameron liet weten dat hij zich voorneemt de uitslag van het referendum te volgen.
Het Verenigd Koninkrijk wil een viertal hervormingen binnen de EU:
- Maatregelen van de eurolanden mogen geen nadeel opleveren voor landen met een eigen munt;
- Minder Europese regels voor het Britse bedrijfsleven;
- Het Verenigd Koninkrijk hoeft niet mee te doen met verdere eenwording;
- Immigranten krijgen pas bepaalde sociale rechten nadat ze vier jaar in het Verenigd Koninkrijk hebben gewerkt.
Wat was het tegenvoorstel vanuit de EU?
De Europese Raad heeft de hervormingsvoorstellen van Cameron besproken en de voorzitter (Donald Tusk) heeft een voorstel uitgewerkt dat aan de Britse eisen tegemoet zou komen. In dit voorstel worden de vier punten behandeld. Als eerste mag verdere integratie van de eurozone niet ten koste gaan van niet-eurolanden. De niet-eurolanden moeten mogelijkheden krijgen om zorgen over voorgenomen besluiten te uiten, maar krijgen geen veto. Als tweede zullen de Europese Raad en Commissie nogmaals hun steun betuigen over concurrerend maken en houden van het bedrijfsleven. Als derde is het Verenigd Koninkrijk niet gehouden aan verdere politieke samenwerking. Ten vierde moeten er maatregelen komen ten aanzien van het grote aantal migranten. Als laatste blijft in het begin vrij verkeer van personen en gelijke behandeling van EU-burgers in een land overeind.
De EU kan niet zomaar voldoen aan de hervormingen die Cameron stelt, aangezien andere landen een andere positie innemen. Midden- en Oost-Europese landen staan lijnrecht tegenover het Verenigd Koninkrijk omtrent de migratieproblematiek. Duitsland en Frankrijk willen ook niet zagen aan de poten van de interne markt. Een compromis voor al deze landen vinden, is een moeilijke opgave.
In Nederland hebben we onlangs een referendum gehad dat was aangevraagd door het volk, hoe zit dat in het Verenigd Koninkrijk?
In Nederland bestaat de mogelijkheid om een raadgevend referendum te houden op initiatief van de burgers. Het aanvragen van een referendum moet in eerste de fase worden ingeleid met een verzoek dat door 10.000 stemgerechtigde Nederlanders binnen vier weken na publicatie van de wet wordt ingediend. Wanneer er genoeg inleidende verzoeken zijn ontvangen, dienen binnen zes weken 300.000 verzoeken te worden ingediend. Als daaraan is voldaan, wordt er een volksraadpleging gehouden. Een raadgevend referendum is geldig wanneer een opkomstpercentage van 30% wordt behaald. De regering hoeft zich niet te houden aan de uitslag van het raadgevende referendum.
Het brexit-referendum is geen referendum op initiatief van de burgers maar behoorde tot het verkiezingsprogramma van Cameron. Het referendum is altijd geldig, dus er hoeft niet te worden voldaan aan een opkomstpercentage of meerderheid. De uitslag is niet vaststaand, maar Cameron gaf aan dat hij voornemens is de uitslag te volgen. Alle Britten, ouder dan 18 jaar en niet langer dan 15 jaar woonachtig in het buitenland, mogen stemmen. Iedereen die stemrecht heeft bij de Lagerhuisverkiezingen mag ook stemmen bij het referendum. Ieren, Maltezers en Cyprioten die in het Verenigd Koninkrijk wonen mogen ook deelnemen aan het referendum, net als bij de landelijke verkiezingen. Andere EU-burgers kunnen hun stem niet uitbrengen.
Hoe kan een lidstaat uit de EU stappen?
Conform artikel 50 van het Verdrag van Lissabon (Verdrag betreffende de Europese Unie) kan een lidstaat besluiten zich uit de Unie terug te trekken. Wanneer een land voornemens is de EU te verlaten, moet de Europese Raad op de hoogte worden gebracht. De Europese Raad sluit een overeenkomst met het land, waarin de voorwaarden worden besproken. Het Europees Parlement moet deze overeenkomst vervolgens goedkeuren met tenminste twee derde van de stemmen. Op het moment dat de overeenkomst van kracht wordt, zullen alle Europese verdragen en verplichtingen komen te vervallen. Het Verenigd Koninkrijk zou het eerste land zijn dat de EU verlaat, want een dergelijke procedure heeft zich nog nooit eerder voorgedaan.
Wat zijn de argumenten van de voor- en tegenstanders van een brexit?
De voorstanders van een brexit veronderstellen dat het Verenigd Koninkrijk de EU niet nodig heeft. ‘Vote Leave’ is van mening dat £ 350 miljoen per week bespaard kan blijven en het Verenigd Koninkrijk zijn eigen grenzen kan bewaken, als het land de EU verlaat. Daarnaast kunnen ze dan hun eigen wetten maken en zullen ze vrij zijn om handel drijven met de gehele wereld. Volgens de voorstanders betekent lid blijven van de EU dat ze wekelijks £ 350 miljoen betalen aan Brussel zonder daar iets voor terug te krijgen, het Britse recht ‘overruled’ kan worden door Europees Recht en het Europese Hof en de EU permanent de leiding heeft over de Britse economie, handel, beveiliging en het migratiebeleid. De miljoenen die ze wekelijks aan de EU betalen, kunnen volgens de voorstanders beter worden besteed aan de NHS (staatsgezondheidssysteem). Volgens Cameron beseffen de voorstanders niet wat de gevolgen zijn als het land de EU verlaat, aldus The Sunday Telegraph.
Een brexit leidt tot onzekerheid en dat is de voornaamste reden waarom de tegenstanders van een brexit (waaronder Cameron) bij de EU willen blijven horen. Voordelen van het lidmaatschap zijn onder meer langdurige vrede en stabiliteit, een grotere welvaart door het wegvallen van interne grenzen, een aantrekkelijker investerings- en bedrijfsklimaat, beter in staat zijn grensoverschrijdende problemen het hoofd te bieden en het biedt praktische voordelen zoals vrij reizen, wonen, werken en studeren in Europa.
Wat zijn de gevolgen van een mogelijke brexit voor het Verenigd Koninkrijk?
Cameron voorspelde maandag een economische teruggang bij een breuk met de EU. Maar wat er daadwerkelijk gaat gebeuren is niet duidelijk. Het zal onder meer afhangen van de overeenkomst die de EU met het Verenigd Koninkrijk zal sluiten. De minister van Financiën voorspelde dat huishoudens er tot 2030 gemiddeld £ 4.300 op achteruit gaan. Er gaan ook geruchten dat Londen, als financieel centrum, hard zal worden getroffen door werkloosheid. Door de onzekerheid is het wel bijna zeker dat de koers van het pond sterling flink zal dalen en daarmee ook de euro ten opzichte van de dollar en andere valuta. Ongeveer de helft van de Britse export gaat naar andere EU-landen, wat 9% bijdraagt aan het Britse bruto binnenlands product (bbp) en waar 2,3 miljoen banen mee zijn gemoeid.
Buitenlandse bedrijven zullen wellicht minder gaan investeren in het Verenigd Koninkrijk. Schotland, dat al eerder een referendum hield over de onafhankelijkheid van Schotland, zal grote gevolgen ondervinden van een brexit. De grootste partij van Schotland vindt dat er een nieuw referendum moet komen als het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat omdat zij graag lid wil blijven van de EU.
Wat zijn de gevolgen van een mogelijke brexit voor Nederland?
Wanneer organisaties zaken doen met bedrijven uit het Verenigd Koninkrijk, zullen ze mogelijk op termijn rekening moeten houden met handelsbarrières, douanecontroles en regelgeving. Het Verenigd Koninkrijk is de derde handelspartner van Nederland, na België en Duitsland. Nederland (net als Ierland en Cyprus) zal het hardst worden geraakt, wanneer er een brexit komt, aldus het onderzoek van Global Counsel. Nederlandse bedrijven hebben voor 177 miljard investeringen in het Verenigd Koninkrijk. Dit is goed voor zo’n 1,5% van het bbp. 3,7% van onze totale productie van goederen en diensten is afhankelijk van de vraag vanuit het Verenigd Koninkrijk en hiermee gaan 300.000 banen gemoeid (3,3% van de werkgelegenheid), aldus de ING.
De handel met het Verenigd Koninkrijk zal na een brexit niet stilvallen, want het Verenigd Koninkrijk blijft een belangrijke handelspartner, maar het zal wel moeizamer gaan. Maar dit alles is afhankelijk van de afspraken die het Verenigd Koninkrijk met de EU maakt. 10% van de EU-export gaat naar het Verenigd Koninkrijk en de vraag vanuit het Verenigd Koninkrijk draagt voor 1,5% bij aan de werkgelegenheid en het bbp van de EU. Het zou aannemelijk kunnen zijn dat wederzijdse importheffingen zullen worden afgewend. Wanneer er een brexit komt, zal de uittredingsprocedure in gang moeten worden gezet. Dit duurt tenminste twee jaar. In tussenliggende termijn zal het Verenigd Koninkrijk lid van de EU blijven. Op korte termijn zal er dus nog niet veel veranderen. Naast de risico’s zijn er ook kansen als er een brexit komt. Nederlandse bedrijven kunnen bijvoorbeeld buitenlandse investeringen aantrekken, die nu nog naar het Verenigd Koninkrijk gaan.
10 risico’s voor Nederland
- Economische onzekerheid over toekomstige handel tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU;
- Mate van vrijhandel is afhankelijk van de overeenkomst die wordt gesloten;
- Lagere koers van de euro;
- Importeren - als gevolg van lagere koers van de euro - wordt duurder;
- Handel met het Verenigd Koninkrijk verloopt moeizamer door handelsbarrières;
- Politieke kloof tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk;
- Beperking vrij reizen;
- Meer onzekerheid in de beleggersmarkt (door dalende beurskoers);
- Nederlandse bedrijven met vestigingen in het Verenigd Koninkrijk krijgen meer last van verschil in regelgeving;
- Minder samenwerking bij bestrijden van terrorisme, opvang vluchtelingen etc.
Bron: Redactie Riskworld, Europa-Nu, NRC, ING