De risico’s van verwoestijning in Spanje

Spanje is een zeer geliefd vakantieland, vooral vanwege de ligging, de landschappen en het relatief warme klimaat. Maar juist deze hoge temperaturen leiden tot verdroging van het landschap en zullen op termijn resulteren in de verwoestijning van Zuidoost-Spanje. Dit heeft natuurlijk alles te maken met de opwarming van het klimaat, maar er zijn nog meer factoren die meespelen bij de woestijnvorming. Welke oorzaken zijn aan te wijzen? En wat zijn de risico’s van verwoestijning in Spanje?

De oorzaken van verwoestijning in Spanje

De woestijnvorming in het zuidoosten van Spanje is het resultaat van een samenspel van verschillende factoren. Niet alleen klimaatverandering, maar ook bodemgebruik, toerisme en erosie spelen een rol bij het ontstaan van woestijnen. Deze factoren worden onderling door elkaar beïnvloed en zorgen samen voor een vergroting van het probleem.

Door klimaatverandering zal vooral in de zomer de temperatuur op het Spaanse land steeds verder toenemen. Bij hoge temperaturen vindt er verdamping plaats en bovendien zal er veel minder neerslag vallen. Als gevolg daarvan droogt de bodem uit. En een verdroging van de bodem heeft invloed op het bodemgebruik. De intensieve irrigatielandbouw in het zuidoosten is voor een groot deel afhankelijk van het water. Er wordt dan grondwater opgepompt om irrigatie te kunnen realiseren. Dit resulteert in de verdroging van de bodem, waardoor er sprake is van wederzijdse beïnvloeding: de verdroging beïnvloedt het bodemgebruik en het bodemgebruik beïnvloedt de verdroging. Ook het toerisme in Spanje gaat gepaard met overmatig watergebruik.

Niet alleen is dit een lastige economische kwestie (de irrigatielandbouw en het toerisme zorgen immers voor veel welvaart in dit gebied), maar ook vanuit een fysisch perspectief is deze vorm van bodemgebruik problematisch. De enorme daling van de grondwaterspiegel, als gevolg van grootschalige onttrekking van water, zorgt ervoor dat het opgepompte water steeds zouter wordt. Naast het feit dat dit de irrigatielandbouw enorm bemoeilijkt, zorgt de verzilting (toename van het zoutgehalte) ook voor de bedreiging van natuurlijke ecosystemen. Bovendien kan er door verzilting geen vegetatie groeien op de bodem, met als gevolg bodemerosie. Bodemerosie wordt daarnaast veroorzaakt door landverlating in Spanje, waarbij land gedurende een zeer lange periode braak komt te liggen en er geen begroeiing is op de bodem. Verzilting en bodemerosie zorgen voor versnelde verwoestijning.

Lees meer...

Lees ook:
Hernieuwbare Energiebronnen: De voor- en nadelen

De risico’s van woestijnvorming

Dat het risico op verwoestijning in Spanje zeer reëel is, blijkt uit de al bestaande Tabernaswoestijn, een halfwoestijn in de provincie Almería in het zuidoosten van Spanje. Wat is er zo problematisch aan het ontstaan van een woestijn?

In een woestijn kunnen geen planten groeien. Er is dus een verlies aan vegetatie. Deze vegetatie zorgt normaal gesproken voor een natuurlijke CO2-opslag, dit is door verdwijnen van de planten dus niet meer mogelijk. Dat resulteert in de versterking van het broeikaseffect. Woestijnvorming is dus tegelijkertijd een oorzaak én een gevolg van klimaatverandering.
Niet alleen is er een vermindering van de CO2-opslag, er ontstaat ook nog eens extra CO2. Resterende plantenresten oxideren en de bodems eroderen, waardoor de ingesloten organische stof in planten in contact komt met de lucht en kan worden omgezet in CO2.
Doordat de leefomgeving van dieren verandert, zal er een verlies aan biodiversiteit zijn.
Door de droogte en de onvruchtbare, geërodeerde bodem is er geen landbouw meer mogelijk in de woestijn. Er is dus een afname van de landbouwproductiviteit, wat leidt tot minder voedsel en een verlaging van de welvaart. Aan de rand van de woestijn is er een risico op misoogsten, met alle economische gevolgen van dien.
In een woestijn resulteert de droogte in waterschaarste voor de bewoners in de nabije omgeving. Niet alleen is er minder water voor het huishouden, maar ook de industrie en het toerisme krijgen te maken met een tekort aan water.
Het grasland van vee verdwijnt. De dieren zullen op een andere plek moeten kunnen grazen, met mogelijk het risico op overbeweiding (door een te intensief gebruik van de grond door begrazing door dieren). Overbeweiding kan weer leiden tot aantasting van de bodem en uiteindelijk tot woestijnvorming, waardoor er sprake kan zijn van een vicieuze cirkel.
Woestijnvorming kan leiden tot gezondheidsproblemen, door het stof dat de wind verspreidt.

Bovenstaande risico’s zullen mogelijk zorgen voor een toename van het aantal klimaatvluchtelingen in de toekomst. Daarnaast zal verwoestijning leiden tot een versterking van het broeikaseffect en daarmee klimaatverandering in de hand werken. Woestijnvorming is dus niet alleen een probleem waar Spanje bij betrokken is; het gaat ons allemaal aan.

Bronnen:

Gepubliceerd in Risicomanagement

Geschreven op 17 Mei 2021 door