Tatoeages: verwaarloosbaar risico of toch ernstiger dan we denken?

Tatoeëren is geen modern verschijnsel. Een tatoeage is een van de oudste vormen van lichaamsversiering. Vroeger werden tatoeages, naast lichaamsversiering, ook voor andere redenen gebruikt, zoals rituele en therapeutische doeleinden. Toch is tatoeëren nog nooit zo populair geweest als in de afgelopen decennia. Ongeveer anderhalf miljoen van de Nederlandse bevolking heeft minimaal een tatoeage.

Bestanddelen van tatoeage-inkt  

Vroeger bestond de tatoeage-inkt voornamelijk uit koolstof (as van overleden dierbaren), mineralen en plantenextracten. De koolstof werd in (vaak met opzet gemaakte) verwondingen gewreven. Echter, van de huidige tatoeage-inkt is bekend dat het een mengel is van verschillende bestandsdelen, zoals (azo)kleurstoffen, pigmenten, (zware) metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (hierna: PAK-stoffen). Daarnaast bevat tatoeage-inkt conserveermiddelen, vulstoffen en oplosmiddelen bevatten.   

Ondanks het feit dat de tatoeage-inkten tegenwoordig voornamelijk organische pigmenten bevatten, bevatten sommige tatoeage-inkten zware metalen. Denk aan: titaniumoxide, barium, aluminium, koper, arsenicum, cadmium, lood etc. Deze metalen brengen risico’s met zich mee voor de gezondheid.  

Welke gezondheidsrisico’s brengen tatoeages met zich mee? 

Voor het zetten van een tatoeage is er eigenlijk niets anders nodig dan een naald en inkt. De naald doorboort de opperhuid – de epidermis - en prikt de inkt vervolgens in de tweede huidlaag daar vlak onder – de dermis. De inkt wordt in de dermis omhuld en blijft daar een leven lang zitten. Door het perforeren van de huid bestaat er een kans dat virussen en bacteriën in het lichaam terecht komen. Een tatoeage is vergelijkbaar met een schaafwond. De tatoeage-machine maakt allemaal kleine gaatjes in de huid, waardoor het eigenlijk een open wond is. Een open wond is een makkelijke plek voor bacteriën en virussen om zich te ontwikkelen.

De gezondheidsrisico’s van tatoeages zijn onder te verdelen in drie soorten 1) infecties, 2) allergische reacties en 3) kanker.

Infecties

Bacteriële infecties, zoals Staphylococcus aureus, is een bacterie die vaak voorkomt bij tatoeages. Staphylococcus aureus kan verschillende infecties veroorzaken. Dit kan leiden van een oppervlakkige huidinfectie tot sepsis.

MRSA – Bacterie

Een bijzondere vorm van Staphylococcus aureus is de Meticilline resistente Staphylococcus aureus (hierna: MRSA). MRSA is voor meerdere antibiotica ongevoelig, terwijl bijvoorbeeld een oppervlakkige infectie wel met een antibioticum behandeld kan worden. Het behandelen van MRSA is dus erg lastig. Enkele symptomen van staphylococcus aureus zijn onder andere pijn in de botten of spieren, koorts, zwelling, extreme dorst en zweren gevuld met vloeistof in het geïnfecteerde gebied. 

MRSA is te verdelen in dragerschap en de daadwerkelijke infectie. Als een persoon drager is van de MRSA-bacterie, dan is de bacterie óp de huid gevestigd en heeft de drager geen symptomen. Vaak zijn de dragers ook onbekend met het feit dat zij drager zijn van MRSA. Bij MRSA is het dus ook mogelijk dat de tatoeëerder een drager is van MRSA, en dit kan overdragen naar de client door middel van huidcontact of contact met de tatoeage-machine. 

Bij de daadwerkelijke infectie van MRSA dringt de bacterie de huid binnen. Vaak kan MRSA bij mensen met een lage weerstand, net geopereerde mensen of in dit geval bij het zetten van een tatoeage (open wond), leiden tot ontstekingen. Voor de mensen met een lage weerstand, kan MRSA dodelijk zijn.

Virale infecties

Naast bacteriële infecties is er bij tatoeages ook kans op virale infecties. De kans is klein, maar niet onwaarschijnlijk. Bij virale infecties kan er gedacht worden aan hepatitis B, C en hiv. 

Virale infecties worden vaak opgelopen door bloed-bloed contact. Bijvoorbeeld als een tatoeëerder zich niet aan de wettelijke hygiëneregels houdt en de materialen onvoldoende worden gereinigd en gesteriliseerd, waardoor er nog bloedresten van een andere klant aanwezig kunnen zijn, of als de tatoeëerder zelf drager is van het virus en de tatoeëerder heeft een wond(je) en komt dan in aanraking met de klant.

Allergische reacties

Er kunnen allergische reacties optreden bij tatoeages. Bij rode inkt komen de meeste allergische reacties voor. Ook het gebruik van aromatische kleurstoffen kunnen een rol spelen bij het ontstaan van allergische reacties. Zonblootstelling kan allergische reacties uitlokken. Deze reacties uiten zich in het hebben van jeuk op de plek van de tatoeage en zwelling van de tatoeage na het zonnen. Daarom is het altijd belangrijk om de tatoeage in te smeren met (extra) zonnebrand, om een allergische reactie voor te zijn.

Kanker

Uit onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (hierna: NVWA) is gebleken dat meer dan 40% van de zwarte tatoeage-inkt kankerverwekkende stoffen bevat. Met name de PAK-stoffen zijn kankerverwekkend. De NVWA heeft ook andere kleuren tatoeage-inkt onderzocht. Daaruit is gebleken dat 30% van de onderzochte tatoeage-inkt (rood, geel, oranje en groen) stoffen bevatten die het risico op kanker vergroten.

Het is volgens het NVWA (nog) niet duidelijk hoeveel van de mensen die getatoeëerd zijn, kanker krijgen. Het Rijks Instituut voor Volksgezondheid en Milieu (hierna: RIVM) geeft aan dat het risico op kanker vrij klein is, maar niet verwaarloosbaar. Een variatie van 1 op 10.000 tot 1 op 1 miljoen.

Lymfeklieren en tatoeage-inkt
Kleine deeltjes uit tatoeagepigmenten kunnen via de huid in de lymfeklieren terecht komen. Dat kan leiden tot chronische vergroting van de lymfeklieren. Vergroting van lymfeklieren kan leiden tot lymfeklierkanker. 

Onderzoekers uit Duitsland hebben hiervoor vier getatoeëerde overleden personen onderzocht. Het onderzoek onderbouwde het zichtbare bewijs van chirurgen die tijdens operaties op getatoeëerde mensen meer verkleurde lymfeklieren aantroffen. Met name titaniumdioxide was terug te zien in de lymfeklieren.