Telegram: hoe veilig zijn jouw persoonsgegevens?

Op de messaging app Telegram worden alle gesprekken versleuteld opgeslagen op de servers en kunnen gebruikers zelfvernietigende berichten en media uitwisselen. Het biedt de mogelijkheid tot groepen van wel 200.000 deelnemers én je bent zichtbaar onder een gebruikersnaam in plaats van een telefoonnummer. Deze privacy-voordelen van Telegram ten opzichte van WhatsApp maakt de chatdienst zeer populair, ook onder terroristen en relschoppers. In dit artikel wordt uiteengezet welke regelgeving Telegram hanteert omtrent terrorisme en criminaliteit en in hoeverre de chatdienst de gegevens van de ‘gewone gebruiker’ beveiligt.

Een ontoegankelijk platform voor terroristen

Vanaf 2015 startten platforms als Facebook en Twitter met het grootschalig verwijderen en blokkeren van kanalen die werden gebruikt door terroristen. Telegram bood een goed alternatief, omdat de gegevens daar versleuteld werden en overheidsinstanties geen toegang hadden tot de berichten, bestanden en media die in grote hoeveelheden werden gedeeld.

Toch kwam daar in 2019 verandering in. Telegram nam toen in de gebruikersvoorwaarden op dat bepaalde privacygevoelige informatie, zoals IP-adressen en telefoonnummers, konden worden gedeeld met de overheid in het geval er verdenking bestond dat de gebruiker een terrorist was of terroristische banden had. Daarbij stelt Telegram als voorwaarde dat er een juridisch bevel is uitgevaardigd. Dit resulteerde in november 2019 in een grootschalige actie, waarbij ruim 26.000 accounts en berichten verwant aan de terreurbeweging Islamitische Staat (IS) werden verwijderd door Telegram.

Hoewel zo’n omvangrijk optreden positief lijkt, zijn er zeker ook risico’s en nadelen aan verbonden. Het opheffen van terroristische groepen en het verwijderen van gebruikers zorgt er in eerste instantie voor dat de terrorismeverdachten niet langer kunnen communiceren via Telegram en dat hun plannen verstoord raken. Op de korte termijn zal dit dus een effectieve bestrijding zijn van mogelijk terrorisme, maar op de lange termijn kunnen dergelijke acties juist voor problemen zorgen.

De terrorismeverdachten zullen zich, na uiteen gedreven te zijn, op andere platforms en via andere communicatiekanalen gaan verspreiden. Inlichtingendiensten als de AIVD en internationale onderzoeksorganisaties als Interpol verliezen daarmee het zicht op de communicatie tussen verdachten en beginnen eigenlijk weer vanaf het beginpunt met de opsporing. Het verwijderen van het communicatiekanaal maakt geen einde aan de terroristen zelf en is daarmee dus een bekritiseerde vorm van terrorismebestrijding. Veel nuttiger is het infiltreren in geradicaliseerde groepen via Telegram, waardoor deze groepen kunnen worden geobserveerd en er op mogelijke terroristische acties kan worden geanticipeerd.

Bovendien verloor Telegram met deze actie de verheven status van zeer goed beveiligde applicatie met een waterdicht privacy beleid. Maar in hoeverre heeft dat een invloed gehad op het gebruik ervan?

Lees meer...

Lees ook:
Locatiedata van miljoenen Nederlanders online te koop

Een communicatiekanaal voor relschoppers

Ondanks het delen van persoonsgegevens van terroristen door Telegram, is de dienst nog steeds zeer populair. Recentelijk kwam Telegram in opspraak na het gebruik ervan door relschoppers na de invoering van de avondklok in Nederland. De berichtendienst werd gebruikt om grote groepen demonstranten tegelijk te bereiken en te mobiliseren. Zo ontstonden er kanalen als ‘Rotterdam Chat Avondklok’ en ‘Nederlands Verzet’, waarin in groten getale video’s, flyers en oproepen werden gedeeld.

Ook gedurende de rellen werd Telegram gebruikt als communicatiekanaal. Zo werden foto’s gedeeld van undercoveragenten en werden de locaties van politie en handhaving doorgestuurd. Telegram stelde de relschoppers in staat om in real-time te communiceren, wat leidde tot grootschalige rellen en vernielingen in steden als Amsterdam, Rotterdam en Den Bosch.

Na enkele dagen van rellen was de politie eind januari (2021) diep geïnfiltreerd in communicatiekanalen van relschoppers op Telegram. Dit zorgde ervoor dat de politie kon anticiperen op mogelijke rellen en preventief kon ingrijpen bij groepsvorming, waardoor een grimmige sfeer en vernielingen werden voorkomen. Hieruit blijkt het nut van infiltratie in Telegram-groepen ten opzichte van opheffing ervan.

Bovendien laat deze situatie zien hoe Telegram bij andere vormen van criminaliteit dan terrorisme niet ingrijpt en de politie en andere veiligheidsdiensten op geen enkele manier assisteert bij de opsporing van criminelen.

De beveiliging van persoonsgegevens

Terroristen lopen het risico verwijderd te worden en ook voor andere criminelen lijkt Telegram uiteindelijk niet de meest ideale vorm van communicatie te zijn, omdat zij het risico lopen op infiltratie door politie of journalisten. Maar hoe zit dat met de gewone gebruiker? In hoeverre zijn de persoonsgegevens van gebruikers beveiligd?

Alle gesprekken die gevoerd worden via de Secret Chat-functie van Telegram zijn end-to-end versleuteld, maar dit is niet het geval bij de andere gesprekken. Je moet deze functionaliteit dus inschakelen om er zeker van te zijn dat de berichten en bestanden in het gesprek end-to-end versleuteld zijn.

Bovendien verzamelt Telegram, net als Whatsapp, informatie over de gebruikers. Dat deze data niet inzichtelijk is voor politie en justitie wil niet zeggen dat de data niet opgeslagen wordt. Om spam en misbruik op te sporen worden onder andere IP-adressen en gebruikersnamen in een database verzameld. Dat lijkt onproblematisch als de informatie niet ter beschikking is van buitenstaanders, maar het is wel mogelijk dat hackers de data bemachtigen.

Zo werden in 2016 de telefoonnummers van 15 miljoen Iraanse Telegram-gebruikers achterhaald. En ook in 2017 was het raak: door een lek in de beveiliging kon worden ingebroken in Telegram-accounts, waarna het volledige account overgenomen kon worden door hackers.

Kortom, wees je er bij het gebruik van Telegram van bewust dat onder andere je IP-adres en gebruikersnaam worden opgeslagen en dat zelfs een zeer goed beveiligde chatdienst gehackt kan worden. Bovendien is het aan te raden om gebruik te maken van de Secret Chat-functionaliteit, zodat al jouw gesprekken end-to-end versleuteld zijn.

Bronnen:

Gepubliceerd in Risicomanagement

Geschreven op 2 Maart 2021 door