Welke risico's kan Nederland verwachten?

Welke risico’s kunnen we de komende tijd verwachten? Het Analistennetwerk Nationale Veiligheid (ANV) heeft een analyse gemaakt van de belangrijkste risico’s voor de nationale veiligheid van Nederland in de komende jaren.

Wat is het doel van de Geïntegreerde risicoanalyse Nationale Veiligheid?

De risicoanalyse vormt de basis van de Nationale Veiligheidsstrategie. Het kabinet kwam in 2018 met het besluit om een meerjarige Veiligheidsstrategie te ontwikkelen. Goede strategieën kunnen niet worden gemaakt zonder onderzoek. Daarom zijn de belangrijkste risico’s voor de nationale veiligheid van Nederland onderzocht. Dit heeft het Analistennetwerk Nationale Veiligheid gedaan in opdracht van De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).

De grootste risico’s voor de Nederlandse nationale veiligheid inzichtelijk maken voor de komende vijf jaar, dat is het doel van deze risicoanalyse. De analyse bestaat uit een rapport met een overzicht van de grootste risico’s van rampen, crises en dreigingen die een mogelijk ontwrichtend effect op de samenleving hebben. Wanneer is er eigenlijk sprake van een mogelijk ontwrichtend effect op de samenleving? Volgens het rapport Geïntegreerde risicoanalyse Nationale Veiligheid is dat als één of meer van de zes nationale veiligheidsbelangen ernstig worden aangetast. Om te bepalen welke risico's de grootste dreiging vormen kijkt de geïntegreerde risicoanalyse naar twee aspecten: de impact waarmee de zes nationale veiligheidsbelangen worden geraakt en de waarschijnlijkheid dat een dreiging echt voor gaat komen.

Ook wordt er gekeken naar de context en ontwikkelingen rond een risico. Verder wordt er gekeken naar relaties en dwarsverbanden tussen verschillende risicocategorieën en thema’s.

Zes nationale veiligheidsbelangen

1: Territoriale veiligheid; Het ongestoord functioneren van Nederland en haar EU European Union - en NAVO bondgenoten als onafhankelijke staten in brede zin, dan wel de territoriale veiligheid in enge zin.
2: Fysieke veiligheid; Het ongestoord functioneren van de mens in Nederland en zijn omgeving
3: Economische veiligheid; Het ongestoord functioneren van Nederland als een effectieve en efficiënte economie.
4: Ecologische veiligheid; Het ongestoord blijven voortbestaan van de natuurlijke leefomgeving in en nabij Nederland.
5: Sociale en politieke stabiliteit; Het ongestoorde voortbestaan van een maatschappelijk klimaat waarin individuen ongestoord kunnen functioneren en groepen mensen goed met elkaar kunnen samenleven binnen de verworvenheden van de Nederlandse democratische rechtstaat en daarin gedeelde waarden.
6: Internationale rechtsorde; Het functioneren van het internationale stelsel van normen en afspraken, gericht op internationale vrede en veiligheid.

(Bron: RIVM)

Welke type risico’s worden bij de nationale risicoanalyse betrokken?

Het ANV maakt gebruik van een ‘all hazard’ benadering en betrekt daarom de volgende risico’s bij de analyse:

Nietmoedwillige risico’s
Moedwillige risico’s
Interne risico’s
Externe riciso’s
Dreigingen

In het rapport 'Geïntegreerde risicoanalyse Nationale Veiligheid'Geïntegreerde risicoanalyse Nationale Veiligheid' van de Rijksoverheid zijn de belangrijkste inzichten verwerkt. Hoe zit deze risicoanalyse in elkaar?

Wat zijn de grootste risico’s voor Nederland in de komende vijf jaar?

Het rapport noemt een top 9 van risico’s op basis van impactscore en hoge waarschijnlijkheid:

Verstoring vitale infrastructuur: Er bestaan processen die erg essentieel zijn voor het functioneren van de samenleving. Een verstoring kan de maatschappij ernstig ontwrichten. Alle belangrijke processen samen vormen de Nederlandse vitale infrastructuur. Scenario: Er is een stroomstoring, de stroom in heel Europa is uitgevallen. Het duurt 24 uur voordat het is opgelost.
Digitale sabotage: Digitale sabotage is het aantasten van de digitale ruimte. Dit kan door cyberspionage en het hacken van belangrijkste systemen. Scenario: een leverancier van administratiesoftware wordt gehackt. Bedrijven die de software gebruiken worden gehackt.
Infectieziekten humaan: De kans dat een milde of ernstige grieppandemie ons land treft is gelijk (‘waarschijnlijk’). We hebben nu met het coronavirus te maken met een pandemie. Het heeft een hoge impact op meerdere impactcriteria. Worst case scenario: miljoenen raken besmet. Met meer dan 10.000 doden en 40-50.000 ziekenhuisopnames. Gevolgen zijn druk op de zorgsector en een verstoring van het dagelijks leven.
Extreem weer: Extreem weer heeft verschillende vormen, zoals ijzel, hagel, sneeuwstormen of hele zware stormen. Als gevolg van klimaatverandering zal extreem weer vaker voorkomen. Worst case’ scenario: Er is veel sneeuw gevallen, met als gevolg dat de Randstad een paar dagen is afgesloten.
Handelskrimp: De economie wordt ernstig aangetast bij een handelskrimp. Scenario: een schok in het wereldhandelssysteem. Een krimp waarbij er na 1 jaar herstel komt, en een worst case variant waarbij er na 5 jaar herstel plaatsvindt.
Ondermijning door niet-statelijke actoren (enclavevorming): Extremistische en criminele groeperingen kunnen proberen een eigen 'no go area‘ te maken. Bestuurders en politici kunnen hierdoor te maken krijgen met bedreigingen. Scenario: Radicale moslimgroeperingen dwingen parallelle samenlevingen af, gecombineerd met een scenario waarbij er sprake is van criminele enclavevorming.
Instabiliteit rondom Europa: Europa heeft te maken met een ‘ring’ van toenemende instabiliteit. De kans op een nieuw conflict is er altijd. Scenario: de destabilisatie van een Noord Afrikaans land.
Ongewenste buitenlandse beïnvloeding (o.a. hybride operaties): Met een constante internationale competitie worden geheime hybride operaties vaker toegepast. Scenario: Er vonden twee cyberhacks plaats waardoor Nederlanders bezorgd zijn om de cyberveiligheid. Er is minder vertrouwen in de Nederlandse overheid. Rusland legt op sociale media extra nadruk over de onvrede en onrust.
Ongewenste buitenlandse inmenging (lange arm activiteiten): Door ‘lange arm activiteiten’ mengen landen met diasporagemeenschappen in Nederland zich via intimidatie en chantage om de gemeenschappen te controleren. Scenario: een buitenlandse overheid met een grote diaspora gemeenschap in Nederland die een controlemechanisme instelt. De Nederlandse overheid kan er niets tegen doen.