Wijzigingen van de Wiv

Na de uitslag van het raadgevend referendum wat op 21 maart werd gehouden, zijn een aantal wijzigingen van de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) 2017 aangekondigd. De Kiesraad heeft op 29 maart de uitslag definitief vastgesteld. Daaruit blijkt dat 46,53% van de kiezers voor de wet hebben gestemd, 49,44% tegen de wet en 4% blanco. Het betreft hier een geldige uitslag. De in de wet opgenomen opkomstdrempel is gehaald. Volgens de wet op het raadgevend referendum heeft het kabinet de wet heroverwogen en zich beraden over welke gevolgen het verbindt aan de uitslag van het referendum.

Het gaat om zes elementen zes elementen die gericht zijn op het aanscherpen van de werking van de wet. Het gaat onder meer om het delen van informatie met andere landen, de bewaartermijnen en de gerichte inzet van bijzondere bevoegdheden. De Wiv gaat, zoals beoogd, per 1 mei 2018 in.

Volgens het kabinet zijn de aangekondigde wijzingen voldoende in lijn met de referendumuitslag. Ook zijn ze tegelijkertijd werkbaar voor de diensten. Zij hebben de Wiv nodig om hun werk goed te kunnen doen voor de veiligheid van Nederland.

Versnelde weging van samenwerking met buitenlandse diensten

Om te beoordelen met welke landen de diensten in welke mate informatie kunnen delen, worden wegingsnotities opgesteld en actueel gehouden aan de hand van criteria als het respecteren van mensenrechten, democratische inbedding van de veiligheidsdiensten en de professionele standaarden van de diensten, zoals de bescherming van data en de organisatie van toezicht. Voor het opstellen van deze wegingsnotities was eerst twee jaar voorzien. Nu is besloten dat de wegingsnotities nog dit jaar moeten worden afgerond. Zonder afgeronde wegingsnotitie wordt geen informatie die niet geëvalueerd is gedeeld. Toezichthouder CTIVD wordt gevraagd hierop toe te zien en te rapporteren aan Tweede Kamer.

Bijzondere bevoegdheden, waaronder onderzoeksopdracht gerichte (OOG)-interceptie op de kabel, worden zo gericht mogelijk ingezet.

Er wordt een beleidsregel opgesteld die vastlegt dat de inzet van de bevoegdheden door de diensten zo gericht mogelijk dient te zijn. Daarbij wordt een eventuele inbreuk op de grondrechten van derden nadrukkelijk meegewogen. Gerichtheid van de inzet wordt daarom binnen de wettelijke eis van proportionaliteit beoordeeld en dient expliciet te worden beschreven in de aanvraag tot de inzet van een bijzondere bevoegdheid. De betrokken ministers zullen geen toestemming geven voor de inzet van de bijzondere bevoegdheid, indien deze toelichting niet adequaat is opgenomen. De TIB wordt verzocht dit punt bij haar rechtmatigheidstoets te betrekken en de CTIVD wordt verzocht om hierover te rapporteren.

Aanpassing praktijk bewaartermijn drie jaar

Data verkregen uit OOG-interceptie op de kabel wordt niet langer automatisch drie jaar bewaard. Ieder jaar wordt beoordeeld of informatie bewaard moet blijven en moet de minister daarvoor toestemming verlenen. Indien die toestemming niet verleend wordt, moet de data vernietigd worden. De jaarlijkse beoordeling kan niet leiden tot een langere totale bewaartermijn van drie jaar.

Naast deze beleidsregels verduidelijkt het kabinet drie waarborgen in de Wiv 2017 ten behoeve van de uitvoeringspraktijk. Zo is het vrijwel uitgesloten is dat OOG-interceptie op de kabel de komende jaren wordt ingezet voor onderzoek naar communicatie met oorsprong en bestemming in Nederland (met uitzondering van onderzoek in het kader van cyber defence, omdat bij digitale aanvallen misbruik wordt gemaakt van de Nederlandse digitale infrastructuur). Ook wordt het borgen van de omgang met medische gegevens en de bescherming van journalisten expliciet genoemd.

Wetswijziging

De beleidsregels die zien op de samenwerking met buitenlandse diensten en de mate van gerichtheid bij OOG-interceptie op de kabel worden zo snel mogelijk in de wet gewijzigd. De aangekondigde evaluatie van de Wiv 2017 ziet toe op de gehele wet inclusief de andere nu genoemde punten. Na de evaluatie wil het kabinet opnieuw met een wetswijziging komen. De resultaten van de evaluatie worden daarin vanzelfsprekend meegenomen.