Ga nu vooral zélf met risicomanagement aan de slag

In het artikel Elk bedrijf wil nu een risicomanager (Financieel Dagblad, 7 mei) wordt vanuit de Verenigde Staten beschreven waarom juist nu veel bestuurders zoeken naar experts op het gebied van risicomanagement. ‘Er komen de komende tien jaar miljoenen banen bij’, zo voorspelt een senior adjunct-directeur bij een verzekeringsmaatschappij. Zach Finn, verantwoordelijk voor een universitaire risicomanagementopleiding, is blij dat zijn vakgebied niet meer aan de zijlijn staat. ‘We krijgen eindelijk respect voor de bindende rol die we in de wereld spelen’, zo stelt hij. Dit klinkt als een ondergewaardeerd vakgebied dat eindelijk kan gaan stralen. Hoe realistisch zijn deze verwachtingen, vanuit een Nederlands perspectief?

In 2009, tijdens de financiële crisis, is in Nederland het eerste nationaal onderzoek naar risicomanagement uitgevoerd door onder andere Nyenrode Business Universiteit en de Rijksuniversiteit Groningen. De voorzijde van het resulterende rapport, Risicomanagement in tijden van crisis (voor en na) is veelzeggend: een kaartenhuis. De conclusie uit rapport: risicomanagement staat nog in de kinderschoenen. Vijf jaar later voerden dezelfde partijen het tweede nationaal onderzoek risicomanagement uit, nu met als prikkelende titel Hoeveel zijn we opgeschoten na de crisis? Het antwoord op deze vraag is kort en bondig: eigenlijk niets. In 2014 blijken ruim 700 organisaties uit tien sectoren nauwelijks beter te scoren dan vijf jaar daarvoor: gemiddeld een 4,5 op een schaal van 1 tot 10. Hoe zou het anno nu zijn? Oftewel, wat leert het derde nationaal onderzoek risicomanagement ons? Vooralsnog ook niets, want dat derde onderzoek is er nooit van gekomen.

Nieuwe crisis

Intussen zitten we middenin een nieuwe crisis. Een crisis met een voorspelde omvang en duur die ons bijna doet terugverlangen naar de jaren 2007 – 2008. Een ongekende crisis, die veel verder reikt dan de financiële sector, waarbij diezelfde financiële sector tot op heden een baken van stabiliteit blijkt. Zou dit dan toch een effect zijn van het in die sector ontwikkelde risicomanagement van de afgelopen jaren? Alleen, wat is het lastige van risicomanagement? Je kunt zelden achterhalen wat er was gebeurd als je minder of juist meer beheersmaatregelen had genomen.

Wat de Nederlandse ervaringen met risicomanagement de afgelopen jaren wel leren is dat enige bescheidenheid op zijn plaats is. Dit terwijl bedrijven en andere organisaties een krachtige manier van omgaan met risico’s nu misschien wel meer dan ooit nodig hebben. Wat vraagt dit van het risicomanagement, van risicomanagers en van de rest van elke organisatie? Drie aandachtspunten, vertaald in concrete adviezen.

De essentie van risicomanagement

Wat betreft het risicomanagement, maak het niet te ingewikkeld. De huidige crisis is complex, wat betekent dat er talloze veranderende factoren zijn die we niet kunnen voorspellen. Ook niet met de meest geavanceerde risicomodellen. Paradoxaal vraagt complexiteit om een terugkeer naar de essentie. De essentie van risicomanagement is terug te brengen tot drie vragen die we onszelf en elkaar steeds weer kunnen en moeten stellen: Wat is het doel, voor wie? Wat is daarbij onzeker, voor wie? Wat kunnen we daaraan doen, voor wie? Hierbij helpt een eenvoudige risicodefinitie, die in verscheidene internationale richtlijnen wordt benut: risico is het effect van onzekerheid op een doel. Dé twee grote winstpunten van deze risicobenadering: risicomanagement wordt doelgericht en ook kansen, positieve effecten van onzekerheid, doen mee. 

Wat betreft de risicomanagers: maak risicomanagement niet te ingewikkeld. Verschuil je niet achter ingewikkelde modellen en terminologie. Ga het gesprek aan met behulp van de drie vragen. Maak onzekerheden expliciet, benoem verschillen in percepties over risico’s en accepteer daarbij de subjectiviteit van risico’s. Samengevat: help de organisatie om risicomanagement heel ERG te maken: Expliciet, Realistisch en Gestructureerd.

Tot slot een oproep aan alle andere leidinggevenden en professionals in elke organisatie, alle niet-risicomanagers: Verdiep je nu eens in de essenties van risicomanagement. Besteed dat niet uit aan de risicomanager. Vrij na David Packard, een van de oprichters van Hewlett-Packard, risicomanagement is te belangrijk om aan de risicomanager over te laten. Maak de drie essentiële risicovragen tot routine in je dagelijkse werk. Zoek ondersteuning van de risicomanager, maar ga nu vooral zélf met risicomanagement aan de slag.

Dit opiniestuk is geschreven door Martin van Staveren. Martin adviseert, doceert en schrijft over realistisch(er) omgaan met onzekerheden, risico’s én kansen.