Het risico van een groen-liberaal kabinet

De parlementsverkiezingen van vorige week hebben een viertal politieke partijen bij elkaar gebracht. Volgende week zal ongetwijfeld een informateur worden benoemd die de vorming van een kabinet met de partijen VVD, D66, CDA en GroenLinks moet gaan onderzoeken. Als deze formatiepoging tot een resultaat gaat leiden staat Nederland veel verandering te wachten.

Algemeen

De Tweede Kamer heeft in de persoon van Edith Schippers, demissionair minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, een verkenner aangesteld. Zij heeft in een eerste verkenning een kabinet over rechts van VVD, PVV en CDA niet voor mogelijk gehouden omdat zowel de VVD-leider als ook de lijsttrekker van het CDA dit niet wenselijk vinden. Een kabinet van de drie grootste partijen staat hierdoor nu in de ijskast.

Een tweede logische variant is een kabinet gevormd door de grootste partij en de grootste winnaars, dus een ‘groen-liberaal’ kabinet, gevormd door VVD, CDA, D66 en GroenLinks. Een kabinet dat geformeerd wordt door lijsttrekkers die allemaal zelf minister-president willen of wilden worden. Een viertal ‘haantjes’ die volgende week onder leiding van één of meer informateurs bezien of er een gezamenlijk regeerakkoord kan worden opgesteld.

Groen-liberaal regeerakkoord

Het Centraal Plan Bureau geeft juist deze dagen aan dat de economische groei en begrotingsoverschot blijven toenemen. Vorig jaar is bijna 3 miljard euro overgehouden op de rijksbegroting. Dit kan gunstig en positief uitwerken voor de coalitieonderhandelingen. Er is geld te besteden in tegenstelling tot de bezuinigingen van het laatste kabinet.

Onder aanvoering van Jesse Klaver en Alexander Pechtold zullen Mark Rutte en Sybrand Buma zich moeten verdedigen over de volgende aspecten:

• Uitvoering aan klimaatakkoord van Parijs
• Energieakkoord
• Kolencentrales versus kerncentrales
• Asfalt voor wegen versus kilometerheffing
• Inkomensverschillen versus nivelleren
• Duurzame energie van wind en zon
• Immigratie / Integratie
• Europese Unie
• Belasting op verpakking
• Ontwikkelingssamenwerking
• Duurzame landbouw / Vleestax

Ook zullen er positieve facetten zijn die de toekomst voor Nederland gaan inkleuren, o.a. nieuw jeugdbeleid, sociale dienstplicht, investeringen in onderwijs, innovatieve projecten en investeringen in de zorg.

Kortom: er zijn voldoende issues om het overschot op de begroting de komende jaren te gebruiken voor de samenleving. Nederland gaat veranderen!

Uitdaging

De uitdaging die de informateur de komende tijd tegemoet gaat, is om te bezien hoeveel water VVD en CDA bij de wijn willen doen om de wensen van GroenLinks en D66 te realiseren. De rode wijn zal veranderen in een Shirley Temple cocktail. Momenteel hullen de vier leiders zich in stilte omdat ze weten dat er een enorme klus is. Een informateur met een links-liberale houding (alias ex-minister Winsemius) zou hier goede sturing aan kunnen geven. De verschillen tussen de partijprogramma’s van VVD en GroenLinks zijn gigantisch groot. Nederland vraagt om een stabiele regering en een regeerakkoord dat recht doet aan de verkiezingen, echter de vraag is of de kiezer het zo heeft bedoeld? VVD en GroenLinks hebben in de campagne min of meer nadrukkelijk aangegeven niet met elkaar te willen regeren.

Risico’s

De automobilist zal, als ‘de vervuiler betaald’, rekening moeten houden met grote lastenverzwaring, het beroepsgoederenvervoer idem dito. Het wegverkeer zal zwaarder worden belast, daar staat wellicht een investering in het openbaar vervoer tegenover. Door de klimaatsverandering zal uitvoering moeten worden gegeven aan het klimaatakkoord en het energieakkoord, de CO2-uitstoot moet drastisch omlaag. Als de huidige kolencentrales allen op korte termijn worden gesloten, moeten we elektriciteit invoeren van bijvoorbeeld de kerncentrales in Frankrijk. De gaswinning in Groningen moet ook minder worden. Beide facetten leiden tot hogere energiekosten, alle huishoudens zullen hiermee worden geconfronteerd. Ook zal het milieu en afvalproblematiek een onderwerp  worden, GroenLinks wil een verpakkingsbelasting, alle producten zullen derhalve duurder worden wat iedereen direct raakt in de portemonnee. Ontwikkelingssamenwerking en opvang van vluchtelingen in de regio’s van brandhaarden zal een politieke afweging worden.

Voorbeeld

Als voorbeeld van een links-liberale regering kan het provinciebestuur van Utrecht worden gezien. Hier heeft VVD met GroenLinks ook een akkoord opgesteld. De VVD wil meer asfalt in de provincie en als wens van GroenLinks worden veel Ecoducten voor het wild aangelegd. Een provinciebestuur is echter minder hectisch dan het landsbestuur waar dagelijks nieuwe problemen naar voren komen. Een provinciebestuur kan beter anticiperen dan een landsbestuur waar internationale issues zoals olieprijzen en vluchtelingen een veel grotere en directe rol spelen.

Perspectief

Een groen liberale coalitie zal veel mensen de komende vier jaar geld gaan kosten. De kiezers van VVD en CDA hebben dit niet voor ogen gehad. Er zullen dan ook pittige en taaie gesprekken gevoerd moeten worden. De christendemocraten van Buma en de democraten van Pechtold moeten als de coalitiebesprekingen met GroenLinks spaak lopen kunnen zeggen dat ze het hebben geprobeerd. De liberalen zullen zeggen: “dit hebben we nooit bedoeld!”

Voor de partijen VVD, CDA en D66 is altijd nog een christelijk liberale coalitie mogelijk. Dan zullen de gedoogpartijen van Rutte II, CU en SGP gevraagd worden.

Een uitdagende informatie, er zijn nog veel risico’s. Dan nog een formatie waarbij de ministerposten verdeeld moeten worden onder de vier ‘aspirant-premiers’.