Wat betekent de Wwft voor bedrijven en klanten?

Volgens de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (hierna: Wwft), is een ondernemer verplicht te onderzoeken wie zijn/haar klanten precies zijn, en daarnaast ook ongebruikelijke transacties te signaleren en te melden bij de Financial Intelligence Unit (hierna: FIU-NL).

Wat is de Wwft?

In de Wwft staat dat banken en andere instellingen moeten voorkomen dat criminelen geld via hun rekeningen witwassen dat ze met criminele activiteiten hebben verdiend. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld drugshandel, mensenhandel, afpersing, corruptie, oplichting etc.

Witwassen kan op verschillende manieren gedaan worden. Er kan hierbij gedacht worden aan grote aankopen met het criminele geld (zoals een villa of een zeiljacht), de omzet van kleine supermarkten en-of hotels aanvullen met zwart geld, valse facturen laten maken, geld storten op een rekening van een bedrijf in een ander land dat minder controleert op witwassen, illegaal geld omzetten in cryptocurrenty etc.

De betrokkene verbergt bij witwassen de papertrial om de criminele herkomst van het geld te verhullen. Bij de financieringen van terrorisme gaat het daarentegen niet om de herkomst van het geld, maar probeert de betrokkene de papertrail richting de begunstigde of het bestedingsdoel te verhullen. Terrorismefinanciering is breder dan financiële steun alleen.

Terrorismefinanciering is een verzamelnaam voor verschillende financiële handelingen die uiteindelijk tot doel hebben om terroristische activiteiten in materiele zin mogelijk te maken. Bij witwassen heeft het geld altijd een illegale herkomst, daar hoeft bij terrorismefinanciering geen sprake van te zijn.

De Wwft moet zorgen voor meer inzicht op illegale geldstromen en het risico op witwassen en terrorismefinanciering beperken.

Welke instellingen zijn Wwft-plichtig volgens de wet?

In artikel 1a van de Wwft staat beschreven welke instellingen moeten voldoen aan de Wwft. Hierbij wordt er gekeken naar bepaalde beroepsactiviteiten die worden uitgevoerd door personen, vennootschappen of rechtspersonen. Volgens dit artikel zijn de volgende instellingen Wwft-plichtig:

• Banken
• Beleggingsinstelling/onderneming
• Betaaldienstverlener
• Levensverzekeraar
• Wisselkantoren
• Makelaars
• Notaris
• Trustkantoren
• Speelcasino’s

Klantonderzoek

Het identificeren van de klant (artikel 3 en 8)

Voordat de Wwft-plichtige instelling een zakelijke relatie wil aangaan met de klant, moet de klant geïdentificeerd worden. De identificatie dient altijd vooraf plaats te vinden. Met welke documenten de een identificatie gedaan kan worden, mag de instelling zelf bepalen. Vaak wordt er gevraagd naar een paspoort of een identiteitsbewijs. De Wwft specificeert niet welke documenten de instellingen moeten accepteren. Het Nederlandse rijbewijs staat op de lijst van geschikte documenten voor de identificatie, maar niet alle instellingen accepteren dit document.

Het verifiëren van de klant (artikel 3 en 8)

Wanneer de klant het identificatieproces heeft doorlopen, moet de instelling zijn/haar identiteit ook zien te verifiëren. De identificatie kan gebaseerd zijn op de door de klant verstrekte informatie.

Verificatie van de identiteit houdt in dat er vastgesteld moet worden, dat de opgegeven identiteit overeenkomt met de werkelijke identiteit. Een identiteit kan geverifieerd worden op basis van documenten, gegevens of inlichtingen uit een betrouwbare/onafhankelijke bron. In tegenstelling tot de identificatiedocumenten, worden er met betrekking tot verificatie wel wettelijke eisen gesteld.

Er zijn maar bepaalde verificatiemiddelen toegestaan volgens de Wwft (de instelling moet kunnen onderbouwen dat het gerechtvaardigd was om op bepaalde documenten, gegevens of inlichtingen af te gaan), te weten:

Natuurlijke personen:

• Een geldig paspoort, identiteitskaart, rijbewijs
• Een geldige identiteitskaart of rijbewijs uit een lidstaat
• Reisdocumenten voor vluchtelingen en vreemdelingen
• Vreemdelingendocumenten

Nederlandse en buitenlandse rechtspersonen, in Nederland gevestigd

• (Elektronisch) uittreksel handelsregister (optie: gewaarmerkt)
• Een akte of verklaring van een Nederlandse notaris of een daarmee vergelijkbare functionaris uit een andere lidstaat

Buitenlande rechtspersonen, niet in Nederland gevestigd

• Betrouwbare en in het internationale verkeer gebruikelijke documenten uit onafhankelijke bron, gegevens of inlichtingen
• Documenten, gegevens of inlichtingen die bij wet als geldig middel voor identificatie zijn erkend in de staat van herkomst van de cliënt

Overige klanten

• Aan de hand van documenten, gegevens of inlichtingen uit betrouwbare en onafhankelijke bron.

Het identificeren van de Ultimate Benificial Owner (artikel 3 en 8 + artikel 3 Uitvoeringbesluit Wwft 2018)

Bij een rechtspersoon is het van belang om de Ultimate Benificial Owner (hierna UBO) te identificeren en te verifiëren. Een UBO is altijd een natuurlijk persoon. Een UBO is een persoon die de uiteindelijke eigenaar is of zeggenschap heeft over een organisatie. Bijvoorbeeld personen met 25% van de aandelen in een B.V., of mensen die meer dan 25% eigendomsbelang hebben en een VOF. Een instelling kan één of meerdere UBO’s hebben.

Wanneer een rechtspersoon geen duidelijke UBO heeft, dient er toch een UBO worden aangewezen, dit wordt een pseudeoUBO genoemd. Vaak is de pseudeoUBO een hogere leidinggevende.

Politicly Exposed Person – check (artikel 8 Wwft en artikel 2 Uitvoeringsbesluit Wwft 2018)

Nadat de klant en/of UBO geïdentificeerd en verifieerd is, moet er onderzocht worden of de persoon een Politicly Exposed Person (hierna PEP) is. Een PEP is een persoon met een hoge functie in het openbaar bestuur, of deze functie in de afgelopen tijd heeft bekleed. Ook als de klant/UBO zelf geen dergelijke functie bekleed, maar een direct familielid (ouder of kind) wel, dan wordt die klant/UBO wel als een PEP aangemerkt. Een PEP is in ieder geval een (zie ook artikel 2 Uitvoeringsbesluit Wwft 2018):

1. staatshoofd, regeringsleider, minister, onderminister of staatssecretaris
2. parlementslid of lid van een soortgelijk wetgevend orgaan
3. lid van het bestuur van een politieke partij
4. lid van een hooggerechtshof, constitutioneel hof of van een andere hoge rechterlijke instantie die arresten wijst waartegen, behalve in uitzonderlijke omstandigheden, geen beroep openstaat
5. lid van een rekenkamer of van een raad van bestuur van een centrale bank
6. ambassadeur, zaakgelastigde of hoge officier van de strijdkrachten
7. lid van het leidinggevend lichaam, toezichthoudend lichaam of bestuurslichaam van een staatsbedrijf
8. bestuurder, plaatsvervangend bestuurder, lid van de raad van bestuur of bekleder van een gelijkwaardige functie bij een internationale organisatie.

Risicoclasssificatie

Op basis van de eerste bevestigde en opgevraagde gegevens (klantonderzoek) wordt er aan de klant een risicoclassificatie toegekend. Vaak wordt de classificatie laag, medium, hoog of onacceptabel gegeven.

Om een risicoclassificatie te doen, moeten de Wwft-plichtige hebben vastgelegd in het beleid, welke risico’s acceptabel zijn. Daarnaast dient er ook in het beleid opgenomen te worden welke maatregelen er worden genomen om deze risico’s te beheersen.

Om tot een passende risicoclassificatie te komen dient er rekening gehouden te worden met een aantal risico factoren, te weten:

1. Client risico: denk aan rechtspersonen met een complexe structuur of cash intensive branches, zoals horeca, taxi etc.
2. Leveringskanaal risico: bijvoorbeeld als de klant niet persoonlijk aanwezig is bij het aangaan van de zakelijke relatie of de klant wordt geïntroduceerd wordt door een derde partij, waarbij de instelling geen zicht heeft of de derde partij ook Wwft-plichtig is.
3. Product/diensten risico: als de waarde van een product moeilijk te bepalen is, zoals bij kunst of onroerend goed of als bijvoorbeeld een lokale groenteboer een filiaal wilt openen in het buitenland
4. Geografisch risico; Hierbij gaat het er bijvoorbeeld om of de cliënt is gevestigd in een door de FATF of EU aangewezen hoog risicoland. Daarnaast houdt de EU ook een lijst bij van niet-coöperatieve rechtsgebieden voor belastingdoeleinden.

Monitoren van transacties (artikel 3 Wwft)

Wwft-plichtige moet continu toezicht houden op de zakelijke relatie en de (tijdens de duur van deze relatie) uitgevoerde of geplande transacties. Dit is van belang zodat instellingen kunnen waarborgen dat de uitgevoerde of geplande transacties passen bij het risicoprofiel van de klant.

Ongebruikelijke transacties (artikel 15 en 16, Wwft)

Het kan voorkomen dat er sprake is van een ongebruikelijke transactie. Of een transactie ongebruikelijk is wordt bepaald aan de hand van objectieve of subjectieve indicatoren. Een ongebruikelijke transactie dient binnen 14 dagen gemeld te worden bij de FIU-NL.

Objectieve indicatoren

Als een transactie voldoet aan een objectieve indicator, is de instelling verplicht om en melding te maken bij de FIU-NL. Een voorbeeld van een objectieve indicator is een contante transactie van tenminste €10.000.

Subjectieve indicatoren

In het geval van een subjectieve indicator, hoeft instelling alleen te melden als er een reden is om aan te nemen dat de transactie verband houdt met witwassen of het financieren van terrorisme. De instelling moet op basis van haar eigen oordeel, beoordelen of dit het geval is.

Er bestaat daarom ook geen vaste lijst met subjectieve indicatoren, omdat dit verschilt per instelling. Een voorbeeld van een subjectieve indicator is de verklaring van een klant voor de herkomst van zijn/haar vermogen, die niet heel geloofwaardig lijkt.

Wat merk je als klant van de Wwft?

De Wwft-plichtige heeft de wettelijke verplichting, om iedere klant te kennen en te onderzoeken. Dit betekent dat alle klanten te maken krijgen met het standaard cliëntenonderzoek.

Zoals hierboven beschreven moet er altijd een cliëntenonderzoek gedaan worden, voordat de zakelijke relatie wordt aangegaan.

De instelling mag in het kader van de Wwft meerdere gegevens opvragen, te weten:

1. Identiteitsbewijs
2. Toelichting over betalingen die de instelling als ongebruikelijk beschouwd
3. Hiernaast mag een instelling van de klant vragen om bijvoorbeeld de gegevens te actualiseren.

Een instelling kan ook besluiten om de zakelijke relatie te beëindigen, echter mag dit niet zomaar. De instelling mag in de volgende gevallen wel de exit-procedure starten of de klant weigeren:

• Als er geen (of onvoldoende) persoonsgegevens worden aangeleverd;
• Als de klant anoniem wil blijven of de klant levert valse identiteitsgegevens aan;
• De klant staat op een sanctielijst.

Verandering in wetgeving

Op 21 oktober 2022 hebben de minister van Financiën en de minister van Veiligheid het wetsvoorstel Plan van Aanpak witwassen ingediend bij de Tweede Kamer. Het doel van het wetsvoorstel is om witwaspraktijken en het financieren van terrorisme beter te bestrijden.

Het wetsvoorstel benoemd drie belangrijke wijzigingen in de Wwft, te weten:

1. Het verbod op contante betalingen voor goederen vanaf €3000,-
2. Het gezamenlijk monitoren van transacties door banken
3. Het uitwisselen van risico’s tussen instellingen.

Hogere contantengrens

Het bedrag van €3000,- is tot stand gekomen door de grens die de zuiderburen hanteren. Het hanteren van contanten grenzen, moet ervoor zorgen dat criminelen hun witwaspraktijken niet verplaatsen naar omliggende landen met minder hoge eisen.

Gezamenlijke monitoring en uitwisseling van risico´s

De wetgeving met betrekking tot gegevensbescherming en de Wwft staat al toe dat instelling op basis van toestemming van de klant onderling gegevens mogen uitwisselen. Op het moment dat de klant geen toestemming verleend, is dit niet toegestaan. Het ministerie van Financiën en het ministerie van veiligheid en justitie ziet dit graag anders. Het is de bedoeling dat instellingen, op het moment dat zij een hoog-risico klanten tegenkomen, de instelling navraag kan doen bij andere instellingen.

Bronnen: 

https://financieel-management.nl/artikelen/compliance-in-10-stappen-voldoen-aan-wwft/

https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/10/21/wetsvoorstel-plan-van-aanpak-witwassen

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/financiele-sector/aanpak-witwassen-en-financiering-terrorisme/veelgestelde-vragen-wwft

https://www.kvk.nl/inschrijven-en-wijzigen/ubo-opgave/

https://www.consumentenbond.nl/betaalrekening/wwft-en-heridentificatie

https://www.afm.nl/nl-nl/professionals/veelgestelde-vragen/wwft-algemeen/pep

https://www.customerdiligence.nl/wwft/risicoinschatting/

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/financiele-sector/aanpak-witwassen-en-financiering-terrorisme/veelgestelde-vragen-wwft#anker-7-kan-ik-als-klant-ook-te-maken-krijgen-met-een-clientenonderzoek-vanwege-de-wwft