De risico-regelreflex is een term die sinds zijn introductie in 2010 steeds meer gebruikt en herkend wordt door onder andere bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren. De risico-regelreflex is de valkuil om zonder goed na te denken na incidenten of media-aandacht voor risico’s meteen te besluiten tot extra veiligheidsmaatregelen.
Adequaat omgaan met de risico-regelreflex is een van de voorwaarden van goed bestuur. Het herkennen van de risico-regelreflex is een belangrijke eerste stap in het vermijden ervan. Maar hoe herken je de risico-regelreflex? Om de risico-regelreflex te kunnen herkennen is inzicht wenselijk in de krachten die de risico-regelreflex in het besluitvormingsproces versterken of verzwakken. Dit worden “aanjagende” respectievelijk “dempende krachten” genoemd.
Het teenslipperincident
Een aanjagende kracht was bijvoorbeeld zichtbaar in het teenslipperincident in Maastricht. De gemeente had het ophalen van oud papier uitbesteed aan een privaat bedrijf dat studenten als vrijwilligers inzet en daarvoor een vergoeding aan hun vereniging geeft. In 2013 raakten twee studentes gewond omdat ze met teenslippers aan het oud papier in de kraakwagen wilden aanstampen. Een kraakwagen win altijd, zullen we maar zeggen. Direct na het ongeval legde de gemeente het ophalen van het oud papier door alle vrijwilligers stil en zette eigen medewerkers in. De Arbeidsinspectie concludeerde na onderzoek dat het ongeval onder andere veroorzaakt is door ondeugdelijke instructie door de private ophaler en het niet dragen van veiligheidskleding.
De gemeente besluit zonder andere scenario's te overwegen om in lijn met de bevindingen van de Arbeidsinspectie alle vrijwilligers uit te rusten met veiligheidskleding en op te leiden op kosten van de gemeente. Een individuele fout (het dragen van slippers in plaats van deugdelijk schoeisel) leidt daarmee zonder nadere analyse meteen tot verhoudingsgewijs kostbare maatregelen, zodat in deze casus volgens de definitie sprake is van de risico-regelreflex.
Welke maatregelen moeten genomen worden?
Er moeten na incidenten maatregelen genomen worden, ongeacht de kosten. De reden dat bij bestuurlijke besluitvorming de risico-regelreflex voorkomen moet worden is omdat de risico-regelreflex kan leiden tot het nemen van disproportionele maatregelen. Dit zijn maatregelen waarvan de baten bij nadere beschouwing duidelijk niet opwegen tegen de kosten en de bijwerkingen, of waarbij de overheid een grotere rol krijgt dan nodig of realiseerbaar is.
Risicovergelijking
Risicovergelijking kan hierbij helpen als dempende kracht, omdat het door vergelijking duidelijk kan worden dat het snel nemen van maatregelen tegen heel kleine risico’s evident disproportioneel is, zeker als daardoor een groter risico nog verder wordt vergroot. Een kenmerkende uitspraak die op deze dempende kracht wijst, is “dit risico is vergelijkbaar met het risico dat …”.
Bron: Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2015
8 gepubliceerde reacties